Exasun is momenteel ’s lands enige massaproducent van zonnepanelen. Sinds 2015 strijden ze met China om voet aan de grond te krijgen binnen de Nederlandse zonnepanelenmarkt. Een strijd die gewonnen kan worden met innovaties en duurzame grondstoffen, maar onmogelijk lijkt zonder de vereiste kapitaalinvesteringen in middelen. Het uiteindelijke doel van de medeoprichter van Exasun, Jan-Jaap van Os? Verduurzaming van de zonnepanelen industrie met een ‘cradle-to-cradle’ productiemethode die volledig circulair is: “Het is misschien een saai verhaal, maar er zijn altijd euro’s nodig. We hebben lef van investeerders nodig om het circulaire model te durven omarmen.”
Exasun produceert zonnepanelen in Nederland, waarom is dit belangrijk?
‘Wij zijn op dit moment de enige massaproducent van zonnepanelen in Nederland en dat doen we sinds 2015. Het is bijzonder tegenstrijdig om een zonnepaneel van 20 kilogram in een vervuilende mammoettanker vanuit China te laten vervoeren onder de noemer duurzame energie. Vroeger waren we voor onze energievoorziening vooral afhankelijk van het Midden-Oosten (olie red.), nu zijn we afhankelijk van China. Het is belangrijk om voor primaire levensbehoeften, zoals energie, niet afhankelijk te zijn van andere landen. En het is gewoon mogelijk om dit binnen Europa te doen. De technologie om te automatiseren is aanwezig, alleen het kapitaal wordt nog niet voldoende beschikbaar gesteld. China heeft momenteel 90% van de markt in handen, maar de productie daar is veel vervuilender.’
Hoe draagt Exasun bij aan de circulaire economie?
‘Exasun produceert zonnepanelen die 30 jaar lang meegaan. Daarnaast zijn Exasun zonnepanelen makkelijker te recyclen, omdat wij voornamelijk werken met glas en minder met kunststoffen. We verwerken ook geen giffen, zoals lood en PFAS, in onze zonnepanelen. Vervolgens zijn we zonnepanelen gaan integreren in daken. De productie van (betonnen) dakpannen zorgt voor veel CO2-uitstoot. Die zijn niet meer nodig met onze zonnepanelen. Sinds kort zijn we een strategische samenwerking aangegaan met Wienerberger, om alle daken in Europa voortaan tussen de dakpannen te voorzien van in-dak zonnepanelen.
Tot slot zijn we 3 jaar geleden een project gestart in samenwerking met DSM (Endurance) en TNO, waarin we ons bezighouden met de ontwikkeling van een cradle-to-cradle zonnepaneel. Nu wordt een zonnepaneel aan het einde van haar (vaak korte) levensduur vergruisd en verdwijnen de grondstoffen in bijvoorbeeld isolatiemateriaal. Een cradle-to-cradle zonnepaneel kan aan het einde van haar levensduur ontmanteld worden in plaats van vergruisd. Met de losse onderdelen kunnen dan weer nieuwe zonnepanelen gemaakt worden, wat leidt tot grote besparingen op grondstoffen- en energieverbruik. Dit is het grote verschil tussen recyclen en circulariteit!’
Exasun is onderdeel van het Fair Solar Netwerk. Wat heeft deelname aan dit initiatief tot dusver gebracht?
‘Een samenwerking met een groep zeer enthousiaste mensen die met het onderwerp aan de slag zijn. Je leert van de dilemma’s waar andere schakels uit de keten mee kampen. Een onderdeel van het cradle-to-cradle zonnepaneel is dat deze ook makkelijk te repareren moet zijn. Wellicht moeten we zonnepanelen anders ontwerpen zodat ze makkelijker te repareren zijn? Dit kwartje viel bij mij pas dankzij ZonNext: het weeshuis voor zonnepanelen (een project aangesloten bij het Fair Solar Netwerk). Dit is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan, maar dit soort zaadjes worden wel geplant dankzij initiatieven als het Fair Solar Netwerk en de transitieagenda die daaruit is voortgekomen.’
Waar hoop je dat de ontwikkelingen naar circulariteit binnen zonne-energie over een jaar staat?
‘We hopen dat op korte termijn de technologie voor het proces van volledig circulaire zonnepanelen gereed is. Dan hebben we een plan, product en weten we hoe de productielijn en machines eruitzien. Alleen zonder vraag vanuit de markt, gaat niemand miljoenen euro’s investeren in een productielijn. En daar zijn initiatieven als het Fair Solar Netwerk weer heel interessant. Het netwerk helpt de klant met bewustwording van het product. Daarnaast wordt gepolst of bedrijven geïnteresseerd zijn om zich op voorhand te committeren aan circulaire zonnepanelen. Dat bedrijven zeggen: “Als jullie fabrieken bouwen voor het produceren van circulaire zonnepanelen, dan garanderen wij dat we de eerste paar jaar duizend panelen per jaar zullen afnemen”. ProRail en andere grote organisaties in Nederland dragen het onderwerp al een warm hart toe. Met hun commitment trek je investeerders aan. Met hen kunnen we de productielijnen bouwen en maken we de cirkel rond. Zo is Tesla natuurlijk ook begonnen.’
Waar liggen nog verbeterpunten met betrekking tot circulariteit?
‘Obstakels in de markt voor een bedrijf als Exasun bestaan vooral uit wet- en regelgeving en financieringsmogelijkheden. Wij vervangen bijvoorbeeld dakpannen voor zonnepanelen. Dat is een kostenbesparing en milieutechnisch een verbetering. Maar hoe financier je dit soort in-dak zonnepanelen in bijvoorbeeld een ‘lease’ constructie? Dat is een juridische hobbel die we over moeten voordat we kunnen zeggen: “Voor deze nieuwbouwwoning hoef je geen dakpannen meer in te kopen, leg het systeem van Exasun erop en we maken een geautomatiseerde afrekening van de stroom die wordt opgewekt”. Verder is de markt van zonnepanelen helaas niet een level playing field. Een Chinees bedrijf kan jaren op rij verlies lijden omdat het via de achterdeur gesteund wordt. Als we daarnaast als Europa onze kennis voor een appel en een ei aan China blijven verkopen, zal de duurzame industrie nooit van de grond gaan komen in Europa.’
Wat is het ideale toekomstbeeld voor Exasun op het gebied van circulariteit?
‘Het lijkt mij heel mooi om een productielijn te hebben waar we volledig circulaire zonnepanelen op kunnen maken. Een zonnepaneel kan 30 jaar op het dak liggen. Na 30 jaar wordt het zonnepaneel dan teruggestuurd naar Exasun. Die gaat bij ons door een machine en er komt een splinternieuw zonnepaneel uit. Hetzelfde idee als de statiegeld flesjes bij Heineken: “Het flesje is leeg, stuur maar terug, dan vullen we het weer”. De energietransitie moet een blijvend circulair systeem van grondstoffen en energie worden.’
Wat is er nodig om dit te bereiken?
‘Als ik de financiële middelen van Elon Musk zou hebben, kunnen we dit binnen een paar jaar realiseren, haha. Het is een saai verhaal, maar er zijn altijd euro’s nodig. We hebben lef van investeerders nodig die het circulaire model durven te omarmen.’
Welke rol heeft de provincie in het bereiken van deze ideale situatie?
‘De provincie Zuid-Holland is een grote supporter van Exasun, hier zijn we heel blij mee. Van de landelijke overheid verwachten we in de toekomst wel iets meer. De provincie zou kunnen helpen om het circulaire verhaal van Exasun bij de landelijke politiek beter in het vizier te krijgen. Daarnaast willen we met de provincie een plan opstellen om van de provincie Zuid-Holland de Silicon Valley van circulaire zonnepanelen in Nederland te maken! – Circular Valley?’
Heb je tips voor andere ondernemers die willen beginnen met circulair ondernemen?
‘Wees niet bang dat je product te duur wordt zodra je aan een circulair productieproces begint. Een tapijtleverancier in Nederland haalt al haar oude tapijten op en maakt daar weer een volledig nieuw tapijt van. Dat klinkt kostenverhogend, maar wanneer je het oude tapijt bij de klant ophaalt, is er wel weer een kans om een nieuw tapijt te verkopen en zijn je grondstoffen gratis. Verder is het heel belangrijk om precies te weten waar je product vandaan komt en hoe het wordt gemaakt. Daarvoor moet je een Life Cycle Analyses (LCA) uitvoeren. Zo kun je heel eenvoudig (inkoop)processen verbeteren die leiden tot significante kostenbesparingen en verduurzaming van je product.’