Met koffiedik kijken naar een circulaire toekomst

rotterzwam_CEO_Mark Slegers_01

Mark Slegers is een van de oprichters van Rotterzwam. Sinds 2013 zet hij zich in om de kringloop van koffiedik volledig te sluiten. Het plan ligt zo goed als klaar, maar er zijn een aantal hordes te overwinnen: “Dit jaar is vrij cruciaal voor het voortbestaan van Rotterzwam. Of we zijn er over een jaar niet meer in de huidige vorm of we hebben over tien jaar minimaal twee fabrieken staan en zijn uitgebreid naar steden door heel Europa.”

Wat doet Rotterzwam precies?

“Rotterzwam redt koffiedik van de vuilverbranding. Als alternatief voor de verbrandingsovens vinden wij een zo hoogwaardig mogelijke bestemming voor koffiedik. Zo zijn er een aantal diensten en producten die wij leveren. Voor onze zakelijke klanten halen wij het koffiedik op en gebruiken we dit voor onze paddenstoelenteelt. Deze paddenstoelen verkopen we weer aan de zakelijke- en consumentenmarkt, zowel vers als bewerkte producten. Daarnaast creëren we met de Rotterzwam Growkit bewustwording bij consumenten, dat zij zelf ook iets moois kunnen doen met hun afval. Zo zetten ze hun eigen koffiedik om in paddenstoelen. We geven ook trainingen en workshops voor consumenten en ondernemers. En we verkopen zogenaamde klimaatwanden en -containers, zodat mensen ook in een stedelijke omgeving paddenstoelen kunnen kweken.”

Wat is jullie doel?

“Om zoveel mogelijk lokale reststromen op een hoogwaardige manier te benutten. Inmiddels zijn volledig gefocust op de paddenstoel. Omdat dit ook weer bijdraagt aan de ‘eiwittransitie’. Met andere woorden: om meer mensen plantaardig te laten eten in plaats van vlees. Uiteindelijk willen we dat de reststromen die wij weer overhouden dienen als bodemverbeteraar, zodat we volledig klimaatneutraal zijn en de cirkel echt rond is.”

Rotterzwam bestaan inmiddels meer dan tien jaar. Op welke manier hebben jullie impact gemaakt?

“We hebben onze impact regelmatig gerapporteerd. Met ons tienjarig jubileum hebben we een mooie lijst van onze impact op onze sociale media gedeeld. Zo hebben we meer dan 100.000 consumenten kennis mogen laten maken met de Rotterzwam Growkit. Er is meer dan 300 ton koffiedik gered uit de verbrandingsovens. Er is meer dan 200.000 kilometer met elektrisch vervoer afgelegd. Medewerkers hebben voor meer dan een kwartmiljoen aan loon uitgekeerd gekregen, dankzij een omzet van meer dan 3 miljoen euro. Rotterzwam heeft ook een bijdrage geleverd om het circulair loket op te starten in de gemeente Rotterdam. We zijn initiatiefnemer van BlueCity, hier zitten inmiddels 55 circulaire ondernemingen in. Deze cijfers zijn in verhouding met traditionele lineaire ondernemingen misschien laag. Daarom is het mooiste compliment dat ik af en toe krijg dat sommige circulaire initiatieven zijn gestart, omdat ze door ons zijn geïnspireerd.”

Rotterzwam heeft onlangs de Kansen voor West subsidie ontvangen. Op welke manier gaat deze Rotterzwam verder helpen?

“Twee jaar geleden, na covid, hebben we gemerkt dat de kwaliteit van het koffiedik achteruitging. Het koffiedik bleef langer liggen op kantoren, waardoor andere schimmels de kans kregen zich te ontwikkelen. Gelijktijdig waren we met een opschalingsslag bezig om grootschaliger het koffiedik te vermengen. Het kwam erop neer dat nog maar 10% van het koffiedik dat wij ophaalden bruikbaar was voor de paddenstoelenteelt. Hierdoor liep ons productieproces spaak. Met de Kansen voor West subsidie hebben alternatieve mogelijkheden voor koffiedik kunnen onderzoeken. Nu hebben we een concept klaarliggen hoe we oude koffiedik kunnen reinigen en daarnaast vijf andere soorten paddenstoelen kunnen kweken. De volgende stap is om dit op grotere schaal tot uitvoering te brengen.”

Zijn er zaken waar jullie tegenaan lopen?

“We gebruiken een afvalstroom om voedsel mee te laten groeien. Dat is al ingewikkeld qua regelgeving. Het heeft acht jaar geduurd voor we officieel toestemming kregen om paddenstoelen te kweken met koffiedik uit Rotterdam. Stel we willen paddenstoelen kweken met koffiedik uit een andere willekeurige stad, moeten we hiervoor per stad toestemming vragen. We lopen dus een beetje vast op het feit dat we geen landelijke-, maar een stedelijke verordening hebben voor het gebruik van koffiedik. Verder hebben we zodra we klaar zijn met paddenstoelen telen materiaal over. Dat is een hele mooie organische reststroom dat het bodemleven stimuleert. Dit hebben we inmiddels ook wetenschappelijk aangetoond. Alleen de reststroom staat nog niet op de ‘meststoffen lijst’, waardoor het nog niet mag worden ingezet als zodanig. Het aanvraagproces bij de meststoffencommissie is zo ondoorzichtig en tijdrovend dat we er nog niet aan kunnen beginnen. ”

Wat kan de provincie Zuid-Holland volgens jou doen om circulaire initiatieven, zoals Rotterzwam, te ondersteunen?

“Dat is lastig, omdat de overheid gefinancierd wordt door belastinggeld. Ik vind het lastig om gebruik te maken van overheidssubsidies. Wij zijn ondernemers en houden graag het liefst onze eigen broek op. Het liefst zie ik een rol voor de provincie rondom de inkoop van producten. Duurzame producten kopen om zaken in beweging te brengen. Het tweede is wet- en regelgeving. Kijk bijvoorbeeld naar de stroperige gang van zaken bij de meststoffencommissie. Daar zou wel eens een onafhankelijk onderzoek voor gestart mogen worden. Uiteindelijk hebben de meeste mensen, instanties en bedrijven baat bij transparante processen.”

Wat is ervoor nodig om de circulaire economie te laten slagen?

“Er moet vraag zijn naar circulaire producten. Zolang dat niet vanzelf gaat moet die vraag gestimuleerd worden door overheden. Daarbij moeten circulaire producten makkelijk toegang krijgen tot de markt. Dat wordt nu regelmatig belemmerd door wet- en regelgeving of aanbestedingsprocedures. Daarnaast is er meer (financiële) ruimte nodig voor circulaire ondernemers om te experimenteren. Hiervoor is een meer actieve rol nodig vanuit milieudiensten en beleidsmedewerkers. De landelijke overheid heeft hier uiteraard ook een rol in. Tot slot, circulariteit is geen beschermde term. Iets kan al snel circulair genoemd worden, zonder dat het dat ook daadwerkelijk is.  We hebben last van greenwashing. Bedrijven die niets aan hun productieproces hebben veranderd, maar het wel opeens circulair noemen. We moeten oppassen dat het niet alleen een modewoord wordt.”

Waar staat Rotterzwam over tien jaar?

“Goede vraag. Dit jaar is vrij cruciaal voor het voortbestaan van Rotterzwam. Of we zijn er over tien jaar niet meer, of we hebben over tien jaar minimaal twee fabrieken staan en zijn met de uitbreiding bezig naar verschillende Europese steden. Dan hebben we een gesloten keten waarin we lokale stedelijke reststromen omzetten naar plantaardige eiwitten in de vorm van paddenstoelen. En onze reststromen inzetten als bodemverbeteraar en wellicht andere verdienmodellen. Ik hoop natuurlijk dat het laatste scenario uitkomt.”

Gerelateerd

Jaap Buis

Gesloten plasticfolie keten voor de bloemenbranche

ZOUT april 2023 -109- Mcklin Fotografie

Gedrag veranderen met de juiste communicatie

DZB

Circulaire hout hub in Leiden

Vind initiatieven of zoek in ons netwerk.

Deze website maakt gebruik van cookies