De bouwsector staat voor een grote verduurzamingsopgave. Als we in Nederland op dezelfde manier blijven doorbouwen zijn we in 2027 volledig door het zogenoemde CO₂-budget heen. Met andere woorden, dan is de opwarming van de aarde met 1,5°C onomkeerbaar. We moeten dus anders gaan bouwen, maar hoe? We spreken Wouter Streefkerk van de gemeente Rotterdam. Zijn gemeente liet een verkenning uitvoeren wat het zou betekenen om met een CO₂-budget te werken, hoe groot dat CO₂-budget voor de Rotterdamse bouw zou kunnen zijn en op welke manier je moet bouwen om de woningbouwopgave van Rotterdam binnen deze klimaatgrenzen te realiseren.
Wouter Streefkerk is adviseur Bouwfysica, Circulariteit en Duurzaamheid binnen de gemeente Rotterdam en werkzaam op de thema’s digitalisering en duurzaamheid. Hij is afgestudeerd op Bouwkunde aan de TU Delft. Vanuit zijn rol binnen de gemeente helpt hij zo goed mogelijk het duurzaamheidsbeleid in bouwprojecten mee te nemen. Met extra aandacht of de duurzaamheidambities ook daadwerkelijk worden uitgevoerd in de praktijk. Dit zijn relatief nieuwe processen. Wouter denkt mee over de inhoud, het beleid en de implementatie binnen de processen.
Waarom hebben jullie deze verkenning laten uitvoeren?
“Op het gebied van CO₂-uitstoot zijn er duidelijke doelen gesteld: 55% minder uitstoot in 2030 (ten opzichte van 1990) en in 2050 wil Nederland klimaatneutraal zijn. Dat klinkt concreet, maar wat betekent dit voor een individueel bouwproject? Dat is nog niet helemaal helder. Het CO₂-budget zoals dat door de DGBC (Dutch Green Building Council) is vertaald naar de Paris Proof grenswaarden voor gebouwen schept hier meer duidelijkheid over. Met name dat niet alleen energie, maar ook zeker materiaal een grote CO2-emmissieheeft. De grenswaarden helpen, maar zijn een landelijk en gemiddeld budget per gebouw. Wij waren benieuwd hoe dit CO₂-budget er voor de gemeente Rotterdam uitziet. Zodat we beter inzicht krijgen welke consequenties er zijn van bepaalde bouwtypes en stedenbouwkundige keuzes binnen de gemeente. Zo hopen we dus betere keuzes te kunnen maken. Rotterdam heeft namelijk een grote woningbouwopgave met 3.500 – 4.000 woningen per jaar. Het is voor ons belangrijk om te weten welke soort bouwtypes gunstig zijn om binnen het CO₂-budget te blijven.”
Zouden andere gemeenten ook zo’n verkenning moeten uitvoeren?
“In principe hoeft niet elke gemeente een aparte verkenning te doen naar hun individuele CO₂-budget. Het gedachtegoed om verantwoord te willen bouwen binnen de klimaatgrenzen is uiteraard wel aan te raden. Nu wordt er nog voornamelijk traditioneel gebouwd. Hier en daar worden circulaire materialen of toepassingen gebruikt. Om een landelijk budget te verdelen onder gemeenten, moeten alle partijen het eens zijn over hoe de verdeling hiervan eruit komt te zien. Zo ver zijn we nog niet. De verkenning is gedaan om te kijken hoe dat zou kunnen werken. Je kunt dit voor de nieuwbouwopgave bijvoorbeeld doen aan de hand de van oppervlakte van een gemeente, het aantal inwoners, de omvang van de bouwopgave of op de omvang van de lokale economie. In ons rekenmodel, welke ook CO₂-prognoses berekent, is de aanname gebaseerd op de omvang van de woningbouwopgave die Rotterdam voor haar rekening neemt.”
Waar zijn jullie tegenaan gelopen?
“In Rotterdam is de ruimte schaars. Om die reden staat er de komende jaren veel nieuwe hoogbouw gepland. Dit type bouw kun je maar tot een bepaalde hoogte van hout maken, waardoor je met traditionele materialen het CO₂-budget fors overschrijdt. Met een CO₂-budget zou je zo’n belangrijke ontwikkeling voor de stad kunnen compenseren met bouwprojecten waar je alleen biobased materialen toepast. Gemiddeld blijf je als gemeente dan toch binnen het CO₂-budget. Verder hebben we gemerkt dat het lastig te peilen is hoe duurzaam, duurzame projecten daadwerkelijk zijn. De input van de duurzaamheidsberekeningen (volgens het DGBC Paris Proof protocol) is voor materiaal de MPG -berekening (Milieu Prestatie gebouw). Hierbij is de invoer en de controle daarop structureel onvoldoende. Het is daarom nog onduidelijk hoe goed het rekenmodel, opgesteld door adviesbureau Aveco de Bondt, in de praktijk te gebruiken is. Zo presteren sommige bouwprojecten waar vooral met beton wordt gewerkt beter dan projecten voornamelijk uitgevoerd in hout. Dat ligt niet in lijn met onze verwachtingen. We werken nu hard om de controle te verbeteren en om betrouwbare, geverifieerde data op te bouwen. We zijn, in samenwerking met de markt, bezig met vervolgonderzoeken om de precieze reden beter inzichtelijk te maken.”
Hoe kun je dit dataprobleem oplossen?
“We zijn bezig om vast te stellen hoe een verbeterde CO2-emissie-berekening er uit zou moeten zien. Een berekening die meer recht doet aan de daadwerkelijke impact. Ook zijn we bezig met de verbetering op de controle in de uitvoering van het vergunningentraject. Zo hopen we de kwaliteit van de data te verhogen. Werken aan dit soort verbeteringen kan uiteraard het beste samen met de andere partijen uit de bouw. Zo wordt de kennis en ervaring die we opbouwen zo goed en zo breed mogelijk gedeeld en gedragen. Rotterdam heeft samen met 60 partijen, waaronder woningbouwcorporaties, bouwers en projectontwikkelaars een doorbouwakkoord getekend om de bouw van woningen op gang te houden. Onderdeel hiervan is dat we een plan van aanpak maken voor het onderdeel duurzaamheid. Met als doel voorbereid te zijn op het klimaatneutraal bouwen.”
Wat wil je gemeenten meegeven?
“Hoe zou je als gemeente het CO₂ budget zo goed mogelijk kunnen besteden? Dat zal per gemeente overigens best verschillend zijn. Je kunt daarnaast vragen of bouwprojecten aan de Paris Proof grenswaarden voldoen. Ook zouden gemeenten bij toekomstige projecten de overschrijding van CO₂-uitstoot kunnen compenseren door op projecten te sturen die sterk minder CO₂ uitstoten, of zelfs CO₂-neutraal zijn. Om zo gemiddeld toch binnen budget te blijven.”
